Grad sa hiljadu priča

Bitolj je grad u jugozapadnom dijelu Makedonije, drugi po veličini i treći po broju stanovnika u zemlji. Smatra se jednim od najljepših gradova na Balkanu, sa najljepše uređenim korzoom i parkovima. Poznat je i kao grad konzula jer u njemu počasne konzule ima sedam zemalja, a nalazi se i na nekadašnjem rimskom putu Via Ignatia, koji je povezivao Solun sa jadranskom obalom.

 

Izvor inspiracije za pjesnike svih epoha – pretpostavlja se da postoji oko 500 pjesama posvećenih Bitolju – a njegov položaj i ljepota čine ga nezaobilaznim mjestom za sve putnike koje zanima istorija i istraživanje.

Posjetu zaslužuju i ruševine grada Herakleje, dva kilometra od Bitolje, važnog ekonomsko-političkog i vojnog centra Filipa II. U otkopavanjima 1938. godine tu su pronađeni su dobro očuvani ostaci, mozaici i gradske zidine.

Bitolj se još od srednjeg vijeka ističe i kao trgovački grad. U šetnji njegovim uskim ulicama jak je doživljaj susreta i spoja istoka i zapada, “eksplozija” boja i mirisa nekih drugih vremena, koje su posjetioci sa zapada već zaboravili ili možda nismo imali prilike ni upoznati.

Bitolj je grad hiljadu priča. Pomalo magičnih i pomalo istinitih.

Jedna od tih priča se tiče Sat Kule, čije postojanje, prema nekim dokumentima, datira još iz 16. vijeka, ali budući da nedostaje detaljan i precizan opis ne možemo biti potpuno sigurni u ove izvore. Prema drugim mišljenjima Sat Kula je izgrađena 1830. istovremeno sa crkvom Sv. Dimitrija. Narodno predanje govori da su turske vlasti oduzele građanima 60 000 jaja koja su zajedno sa malterom koristili da bi napravili kulu.

Najveća atrakcija Bitolja je svakako njegov dobro očuvani stari grad-tržnica, sa oko 600 radnji.

Istorija Bitolja se gubi u prošlim vijekovima i trebalo bi se zagledati u prošlost da bi se ustanovilo vrijeme izgradnja prve džamije (14. vijek) od strane Turaka, koji su nakon okupacije započeli sa pravljenjem tekija, hamama, imareta (javne kuhinje) i bezistana (zatvorenih tržnica).

Tokom 15. vijeka grad se ubrzano razvija zahvaljujući intezivnoj trgovačkoj razmjeni sa Venecijom, poprimajući sve više istočnjački izgled.

Završetak turske vladavine i dva balkanska rata označili su početak raspada stare tržnice koja je dijelom uništena i u borbama oko oslobađanja grada.

Tek 1967. godine je stupio na snagu zakon kojim se zaštićuje ono što je ostalo:27 ulica, 604 trgovine, Bezisten (natkrivena tržnica), deboj (turska banja iz 17. vijeka) i Hađi-begova džamija.

Bezisten je natkrivena tržnica koju su sagradili Turci u 16. vijeku. Unutar nje se nalazi 86 radnji koje su nudile tekstil raznih vrsta. Njen izgled je bio nepromijenjen sve do Drugog svjetskog rata kada je ozbiljno oštećena. U modernim vremenima mnoge trgovine i restorani su povratili boji ovom lijepom arhitektosnkom djelu.

U Bitoljskom muzeju moguće je vidjeti i memorijal posvećen Kemalu Ataturku, koji je prvih godina svog življenja u Makedoniji, svoje školovanje završio upravo u Bitolju.

Jedna stara poslovica kaže: “Francuska bi postojala bez Napoleona i de Gaulle-a, ali Turske ne bi bilo bez Ataturka”.

Crkva Sv.Dimitrija je napravljena 1830. godine, kada su Turci, nakon viševjekovne zabrane, dali dozvolu za izgradnju, i to iz razloga da bi držali pod kontrolom nezadovoljstvo stanovništva. Dozvola za gradnju ipak nije dozvoljavala ukrašavanje fasade i određivala je i visinu objekta, na način da ne bude previše vidjiv i ne dominira u izgledom grada.

Takođe, ukoliko ste u posjetu Bitolju, trebali bi vidjeti i jevrejsko groblje iz 1497. godine, najstarije na Balkanu.

Bogata istorija i dobro očuvani, autentični spomenici, nasmijana lica ljudi i ukusna hrana. Sve to i još mnogo toga je Bitolj. Grad koji vrijedi posjetiti i vratiti se u njega.

Zadivljujuće i prokleto

"Čovjeka hvata jeza i strah gledajući surovi divlji izgled ove gorostasne planinske skupine."

Ovako je Jovan Cvijić, čuveni srpski naučnik opisao Prokletije, jednu od najvećih planinskih masiva na prostoru Balkanskog poluostrva, dodajući da je ova planina “najzamršenija, najnepristupačnija i najdivljija planinska skupina na Balkanskom poluostrvu, a poslije Alpa i u Evropi”.

Stupite li na tlo Prokletija, istog trena će se pred vama otvoriti vrata zapanjujuće ekoloske riznice. Ako imate dovoljno avanturistickog duha i spremni ste za izazove - Prokletije će vam ispuniti zelju!

Crnogorske Prokletije su samo manji dio ove posebne planinske skupine, između Dinarida i Šarskih planina, čiji se veći dio nalazi u Albaniji. Planinski vijenci se postepeno izdižu u pravcu jugozapad – sjeveroistok, sa oboda Zetsko-skadarske potoline i završavaju spletom najviših masiva Bogićevice, do prevoja Čakora i Rugova, u dužini oko 70 km, gdje se nalaze najviši planinski grebeni, Maja jezerce (2 694 m), na albanskoj teritoriji, Đeravica (2 656 m), na srbijanskoj i Bogićevica (2 358 m) na crnogorskoj teritoriji. Kontinuitet ovog moćnog visokoplaninskog sklopa geomorfoloski se nastavlja u pravcu sjevera nizom visokih planinskih vijenaca, preko Nedzinata (2 341 m), Čakora (2 046 m), Mokre planine (1 932 m), Hajle (2 403 m) i Mokre Gore (2 154 m).

Najmoćnija i najintezivnija glacijacija na Balkanu, ostavila je najdublje tragove glečerske erozije u obliku mnogobrojnih cirkova u kojima je zaostalo desetak manjih lednickih jezera i duboko urezanih valova. Jovan Cvijić je tvrdio da "ni u jednoj oblasti Balkanskog poluostrva glečeri nijesu ostavili tako duboke tragove svoje erozije kao u Prokletijama. To je poslije Alpa bila najglečernija planina u Evropi".

Tragovi glečerske aktivnosti, kao rijetka prirodna vrijednost predstavljaju izvanrednu estetsku atrakciju. Oštri nazubljeni grebeni, nepristupacni vrhovi, duboki cirkovi, strme, vertikalne litice, brojna izvoričta rijeka nisu pokvareni ljudskom rukom.

Polazna tačka za planinarske pohode Prokletijama je dolina Grbaja u kojoj se nalaze dva planinarska doma. U podnožju planina smještena su i živopisna mjesta: Plav i Gusinje. U blizini Gusinja nalaze se Ali pašini izvori na kojima se svake godine tradicionalno okupljaju Plavljani. Tom prilikom dođu da se podsjete na svoje korijene čak i ljudi iz Amerike, rodom Plavljani.

Izletničku metu predstavljaju mnogobrojna planinska jezera, a najpopularnija su: Plavsko, Ridsko I Visitorsko jezero.

Plavsko je najveće, Ridsko važi za jedno od najljepših planinskih jezera u Crnoj Gori i šire, a Visitorsko je naročito zanimljivo zbog plovećeg ostrva koje se formiralo na njegovoj površini. Legenda, koja je isprepletana sa istinom kaže da je ostrvo postalo od nekadašnjeg splava, kojeg su na jezeru napravili stočari da bi na njemu sklanjali svoja stada od divljih zvijeri. Kako je splav bio dobro nađubren, na njemu je izrasla bujna trava čijim se raspadanjem stvorio sloj tresavskog pokrivača debelog oko 80 cm pri obali.

Duže vrijeme je aktuelna inicijativa da se oblast Prokletija zastiti kao nacionalni park.

 

Polazna tačka za obilazak crnogorskog dijela prokletija je Plav, malo naselje na obali istoimenog jezera. Naselje se pominje u XIII vijeku pod nazivom Ribare i pripadalo je obližnjem manastiru Dečani koji je imao isključivo pravo ribolova na jezeru. Ribolov je i danas važan razlog posjete Plavu. Grad se nalazi na mjestu gde rijeka Lim ističe iz jezera što podrazumijeva da su vode bogate pastrmkom i mladicama. Kažu da je u njegovim vodama ulovljena mladica teška 41 kilogram. Od Plava, koji se nalazi na visini od 910 metara nad morem do skoro hiljadu metara višeg Ridskog jezera se može doći terenskim vozilom. Do nedavno je to bio granični pojas nepristupačan za posjetioce bez posebne dozvole. Ridsko jezero je prava oaza nedirnute prirode. Gorsko oko, okruženo stoljetnim stablima četinara koja padaju od vremena i tu ostaju. U jezeru se ogleda i visoka silueta Bogićevice koja je omiljeni cilj mnogih planinara.

Planinarima je obično mnogo zanimljivije da iz Plava krenu pored jezera uz reku Ljuču koja sa Prokletija donosi čistu planinsku vodu i kroz jezero je prosljeđuje Limu. Desetak kilometara uzvodno nalazi se Gusinje, malo mjesto na kraju puta. Nekada je tu vodio najkraći put do Podgorice, a Gusinje je bilo značajno mjesto. Za planinare i ljubitelje prirode Gusinje je mjesto koje obećava dobar provod. Dva kilometra od Gusinja, u prostranoj dolini su Alipašini izvori odakle kreće jedna od sastavnica Ljuče. Izvori sa vodenicom su sami po sebi vrlo zanimljivi ali mnogo je zanimljivija Grlja, mjesto gde vode poniru u bezdan. Kasnije rijeka ponovo izbija na površinu a na putu je obogaćuje izuzetan izvor Savino oko. Voda na dnu rječnog korita izbija iz dubine zemlje u jakom mlazu i lijepoj zelenkastoj rijeci daje kobaltno-plav preliv.

Bajkoliki predjeli svakim pređenim kilometrom zasjenjuju jedan drugi ali vrhunac nastaje kada uđete u pitomu dolinu Grbaje koju okružuju testerasti vrhovi Prokletija. Za hedoniste je cvijetna dolina sa malim jezerom kraj svakog izazova. Planinari napuštaju carstvo boja i zavlače se u ljuti kamenjar ka svome raju - Karanfilu.

Kad pomislite da su Prokletije izbacile sve adute pojavljuje se udolina Ropojana koja vas ostavi bez daha. Strani turisti koji posjete ovaj balkanski gorostas često zapitaju mještane “Zašto se ovaj kraj drži kao “proklet” a ovoliko je lijep”?, na šta se mjesšani blago nasmiju.

Toplina Mediterana i surovost Arktika na jednom mjestu

Na krajnjem jugu Balkanskog poluostrva, izmešu Srbije i Makedonije, prostire se markantna planinska barijera Šar-planine, oštro morfološki ograničena nisko spuštenom Prizrensko-Metohijskom, Kosovskom i Pološkom kotlinom i “rodno mjesto” najpoznatijeg ovčarskog psa sa ovih prostora - šarplaninca. 

Njen glavni greben dug 95 km, sagrađen od visoke površi i bočnih grebena raščlanjenih brojnim divljim vodotocima, obuhvata preko 100 vrhova iznad 2000 m, od čega 30 vrhova prelazi 2500 m. Na makedonskoj strani masiva dominira Titov vrh (2747 m), a na srpskoj strani Bistra ( 2661 m).

39000 ha strmih sjevernih padina glavnog grebena i njegovih metohijskih ogranaka Ošljaka, Ostrovice i Kodža Balkana, proglašeno je za Nacionalni park u privremenim granicama. Nakon detaljnih istraživanja i valorizacije područja, stručnjaci predlažu proširenje granica na oko 70000 ha ovog jedinstvenog centralnobalkanskog masiva.

Sa više od 100 cirkova, konzerviranim tragovima kretanja leda i njegovog otapanja tipski oblikovanim valovima, očuvanim bedemima džinovskih morena u dolinama, brojnim glacijalnim jezerima i raznovrsnim mikro oblicima glacijalnog reljefa, Šar-planina predstavlja pravi muzej glacijalnog reljefa pod otvorenim nebom.

Sudar mediteranskih i kontinentalnih uticaja duž visokog šarskog bedema, uticao je na pojavu različitih mikroklimatskih varijanti. Dok se u podnožju, duž dolina Prizrenske Bistrice i Lapenca osjeća topli dah mediterana, na najvišim vrhovima vlada surova periglacijalna klima.

Geološka, morfološka i klimatska raznovrsnost ove vodom najbogatije balkanske planine čiji potoci otiču u tri morska sliva, uticala je i na neprocjenjivo bogatstvo njenog biljnog i životinjskog svijeta.

Sa oko 2000 vrsta vaskularne flore, Šar-planina predstavlja prostor koji objedinjuje sve klime, počev od mediteranske pa do arktičko-alpske. Posebnu vrijednost čini 20 lokalnih, šarskih endemita, a među njima : hajdučica kralja Aleksandra , bornmilera, šarplaninski karanfilić, šarplaninski šafran.

Pored endemita, specifičnost Nacionalnog parka su i brojni tercijarni relikti i endemorelikti: srpska ramonda, Natalijina ramonda, šarplaninski kostolom, bedrnica, makedonski hrast, tisa, molika, munika. Šara se odlikuje ne samo florističkom, nego i vegetacijskom raznovrsnošću. Na ovom masivu je opisano 112 asocijacija koje obuhvataju različite vegetacijske pojaseve, počev od termokseromezofilnog pojasa hrasta, pa preko pojasa bukve, bukve i jele, molike na silikatima, munike i bora krivulja na krečnjacima, do visokoplaninskog - žbunastog i zeljastog.

Sa 147 vrsta leptira, Šar-planina je najbogatije područje Evrope, a sa preko 200 vrsta ptica, ona je stjecište 60 % ornitofaune Balkana. Među pticama su posebno interesantni bradan, beloglavi sup, suri orao, sivi soko, veliki tetrijeb, jarebica kamenjarka, te sniježna zeba.

Na nepreglednim divljim prostranstvima Šar-planine, mogu se vidjeti i endemoreliktna dinarska voluharica, kuna zlatica, kuna bjelica, vidra, ali i divlja mačka, ris, medvjed, srna, jelen ili divokoza.

Kulturno-istorijsko nasljeđe Nacionalnog parka Šar planina se odlikuje velikim bogatstvom, raznovrsnošću i posebnim značajem za identitet ovih krajeva. Pored srednjevjekovnih utvrđenja, naselja i mostova, posebnu dragocjenost predstavljaju 34 srednjevjekovne crkve i manastiri poput isposnice i manastira Sv. Petra Koriškog iz 13 vijeka ili manastira Sv. Arhangela iz 15 vijeka u kanjonu Prizrenske Bistrice nadomak Prizrena - srednjovjekovne srpske prijestonice u podnožju “carske planine”.

 

Visoko vrijednovano prirodno i kulturno nasljeđe koje baštini Nacionalni park Šar – planina svrstava ovo područje u predloge za međunarodnu zaštitu, upućene organizaciji UNESCO (za program Svjetske prirodne i kulturne baštine i Čovjek i biosfera). Očuvanje ovih vrijednosti postaje posebno značajno u vremenu nakon agresije NATO i konflikata na Kosovu, koji su izvor višestrukog rizika te stoga pojačanog stručnog i naučnog interesovanja balkanskih i stranih eksperata za ovo područje.

U okviru projekta Zavoda za zaštitu prirode Srbije i ustanove za zaštitu prirode u Republici Makedoniji, područje Nacionalnog parka Šar planina posmatra se kao budući zajednički Nacionalni park. Granice sadašnjeg Nacionalnog parka protežu se duž opština Štrpce, Gora, Kačanik, Prizren i Suva Reka.

Najpoznatiji i najstariji turistički centar na Šar Planini je Popova Šapka u Makedoniji, povezana žičarom sa obližnjim Tetovom (8 km), - no ona danas više nije u funkciji zbog ozbiljnih oštećenja. To je skijalište na visini od 1700 m, sa 35 km staza, 2 dvosedežnice i 9 ski liftova kapaciteta do 8000 skijaša na sat, sa četiri hotela i više planinarskih domova i privatnih pansiona. Pored njega sa kosovske strane planine beogradski Inex podigao je veliki ski centar Brezovica u opštini Štrpce. To je skijalište sa 5 žičara i 5 ski lifta i 16 km staza (900-2,500 m). Dobro razvijeni zimski turizam na ovoj planini naglo je prekinut 1998. godine kada je došlo do rata na Kosovu.

Između Istoka i Zapada - Đerdap

Đerdap, Gvozdena vrata, hiljadama godina je izazov za putnike, trgovce, ratnike i mirotvorce. To su vrata između dva važna kulturna i ekonomska dijela svijeta, između donjeg i srednjeg Podunavlja. Đerdap je oduvijek bio prirodno strateško mjesto ogromnog značaja, i u ratu i u miru. Zato je duž Đerdapa veliki broj istorijskih spomenika.

Nacionalni park Đerdap se nalazi u jugoistočnom dijelu Evrope, u sjeveroistočnom dijelu Republike Srbije, na samoj međunarodnoj granici sa Rumunijom i najveći je nacionalni park u Srbiji.

Ukupna površina Nacionalnog parka iznosi 63.608 hektara, a zaštitnom zonom obuhvaćeno je 93.968 hektara. Osnovni prirodni fenomen ovog područja je grandiozna Đerdapska klisura kroz koju protiče rijeka Dunav.

Park se prostire na oko 100 km desne obale Dunava od Golupca do Karataša kod Kladova i obuhvata uzani šumoviti brdsko-planinski pojas, širine 2 - 8 km uz Dunav, koji se izdiže iznad Dunava od 50 - 800 metara nadmorske visine. Ovo područje - područje Đerdapske klisure nacionalnim parkom je proglašeno 1974. godine.

Specifičan istorijski razvoj, vrlo povoljna klima, složena mreža klisura, kanjona i dubokih uvala, ovaj prostor izdvajaju kao jedinstven evropski rezervat tercijarne flore, vegetacije i faune.

Flora Đerdapa se ne odlikuje samo raznovrsnošću i bogatstvom, nego i izrazitim reliktnim karakterom. Na prostoru parka opstaje preko 1100 biljnih vrsta. Raznolikost staništa i zajednica se odrazila i na faunu koja poput flore, nosi obilježje reliktnosti. Na ovom prostoru se mogu sresti medvjed, ris, vuk, šakal, štekavac, sova ušara, crna roda kao i mnoštvo drugih vrsta.

Vrlo povoljni uslovi za život bili su razlog stalnog prisustva čovjeka o čemu svjedoče mnogi arheološki nalazi i kulturno-istorijski spomenici, kao što su naselje Lepenski Vir, arheološki lokaliteti poput Dijane, Golubački grad, ostaci Trajanovog mosta, Trajanove table, rimskog limesa, raznovrsni kasteli, do očuvanih primjera narodne srpske arhitekture.

Osnovna odlika parka je velika šumovitost (preko 64%) i izrazito bogatstvo i raznovrsnost flore, faune geomorfoloških oblika i bogatstvo kulturno-istorijskih spomenika od najstarijih epoha do danas. Oko 9% odnosno 5.500 ha površine Nacionalnog parka Đerdap čini dio Dunava koji pripada Srbiji. To Nacionalni park Đerdap čini i rječnim nacionalnim parkom. Dolina Dunava sastavljena je od tri kanjonsko-klisurske doline, i to Golubačke, dugačke 14,5 km, najmanje širine 230 m, zatim Gospođin Vir dužine 15 km i najmanje širine 220 m, Kanjon Velikog i Malog Kazana dužine 19 km i najmanje širine 150 m, te tri kotline:Ljupkovska, Donjomilanovačka , Oršavska.

Kanjonske doline usječene su u krečnjake južnih Karpata.

Do najljepših vidikovaca je teško doći bez vodiča, ali na putu od Velikog Gradišta prema Negotinu, koji najvećim dijelom prolazi pored Dunava, postoji više mjesta sa kojih se pruža lijep pogled. Jedno od njih se nalazi na dionici između Donjeg Milanovca i Kladova. Pored puta je urađeno odmaralište, a sa suprotne, rumunske strane je crkva i 40 metara visoka, u stijeni uklesana statua koja predstavlja starog rumunskog cara Decibela (Decebalus),  koji se u I vijeku borio protiv Rimljana. Posle nekoliko poraza, na kraju je 106. godine rimska vojska predvođena Trajanom odnijela pobjedu čime je tadašnja Rumunija postala rimska provincija, a Decibel je izvršio samoubistvo. Statua je rađena od 1994 – 2004 godine i koštala je preko milion dolara. Preko puta nje, na srpskoj strani, nalazi se Trajanova tabla vidljiva samo sa vode.

Virovi Dunava i Đerdapskog jezera, staništa su najraznovrsnijih vrsta riba od kojih su najznačajniji: som, smuđ, klijen, štuka, bucov, mrena, bodorka, crvenperka, deverika, šaran, kečiga. Pored Dunava, pecati se može i na jezeru Veliki Zaton (2 km od Majdanpeka).

Ostrvo ”izgubljeno” na pučini

Mljet je za mnoge turiste jedno od ostrva izgubljenih na pučini. To je ostrvo do kojeg je i u stvarnosti teško doći, ali vas to ne treba preplašiti, stoga, ne dozvolite da krajolik, koji se spominje u pričama o Odiseju, svetom Pavlu, benediktincima i sredozemnoj medvjedici, i za Vas ostane neotkriven.

Mljet je naoko nerazvedeno izduženo ostrvo, široko prosječno 3 km, a dugačko 37 km. Prirodoslovno to je ostrvo posebnosti i kontrasta, a Nacionalni park "Mljet" zauzima njegov sjeverozapadni dio, koji se proteže područjem od 5.375 hektara zaštićenog kopna i okbodnog dijela mora. To je područje 11. novembra 1960. godine proglašeno nacionalnim parkom i predstavlja prvi institucionalizovani pokušaj zaštite izvornog ekosistema u Jadranu.

Nacionalni park "Mljet" proglašen je područjem posebne namjene zbog jedinstvenog panoramskog izgleda razvedenih obala, klifova, hridina i brojnih malih ostrva, te bogate ortografije okolnih brda što se strmo izdižu iznad morske površine zaklanjajući brojna kraška polja i drevna naselja u kamenu. Njegova spoljna obala, otvorena južnom moru, strma je i puna "garma" - urušenih pećina. Obala okrenuta kopnu i buri niža je i pristupačnija. Sistem slanih jezera predstavlja jedinstveni geološki i okeanografski fenomen u kršu, značajan u svjetskim razmjerama. Ova dva jedinstvena morska jezera, bila su prvobitno, oko 10.000 godina, slatkovodna, negdje sve do početka hrišćanske ere. Jedino na obalnim stijenama nalaze se endemične dalmatinske biljke, s ljepoticom, dubrovačkom zečinom na čelu.

U pitomom mediteranskom kraškom krajoliku doslovno su skrivene dvije prirodne osobenosti. Jedna osobenost su tipična kraška podzemna staništa: polušpilje, špilje i jame, a druga su mljetske "blatine", na hrvatskim ostrvima rijetke pojave povremenih boćatih jezera koja povremeno presušuju. O njihovom živom svijetu danas se još uvijek zna malo. Poznato je samo da su se u njima vjekovima lovile jegulje i močvarne ptice budući da su povezana morem.

Lijepi razvijeni bogati šumski pokrov što je donedavno prekrivao velike površine obala Mediterana, a danas se rijetko kao ovdje zadržao u svom izvornom obliku. Na području mljetskih jezera, šuma se spušta do samih obala, stvarajući ugođaj netaknute prirode. Mljet je jedinstven i zbog  ostrvaca Svete Marije usred Velikog jezera s drevnim benediktinskim samostanom i crkvom koji datiraju iz 12. stoljeća. Ostrvce je zbog svog izuzetnog estetskog ugođaja i snažne duhovno-kulturne dimenzije svojevrsni simbol ostrva i Nacionalnog parka "Mljet", a tu je i lokalitet Polače, kao sklop kulturno-istorijskihih znamenitosti s rimskom palatom i fortifikacijskim sklopom, te starohrišćanskim bazilikama uklopljenim u živopisan, od vjetrova zaštićeni zaliv.

Mljet je poseban zbog izuzetne kulturno- istorijske baštine, koja u neprekinutom nizu od vremena ilirskih plemena, rimskog carstva, Dubrovačke republike, doseže sve do današnjih dana života savremenoga čovjeka koji je ovdje stvorio stabilne uslove života u saglasju s netaknutom prirodom.

Fenomen sistema jezera proslavio je ostrvo Mljet širom svijeta. Veliko jezero površine 145 hektara, te dubine do 46 metara i Malo jezero površine 24 hektara i dubine do 29 metara, svojim tajnama privlače prirodnjake, te i druge znatiželjnike i zaljubljenike u prirodu različitih profesionalnih i ličnih usmjerenja.

Bujna vegetacija ostrva, posebno područja Nacionalnog parka, pribavila je Mljetu atribut "zelenog ostrva". Danas na Mljetu raste čak pet različitih tipova šuma. Ostaci mediteranske prašume, izvorne šume crnike, prisutni su samo fragmentarno, a najbolje su očuvani kao niska šuma panjača u predjelu Velika dolina. U drugim područjima ta je šuma nadomještena makijom, garizima, kamenjarima, te prostranim šumama brzorastućeg alepskog bora koji je preuzeo primat nad biljnim vrstama drugačijeg senzibiliteta. Uz šume, biološki su posebno značajna i neka druga staništa: priobalne pješčane dine, strme i visoke obalne stijene kao i one u unutrašnjosti ostrva, te bilje obalnih grebena.

Specifičnost faune Mljeta je odsutnost zmija otrovnica zbog prisutnosti indijskog mungosa. Do sada je na ostrvu zabilježeno ukupno pet vrsta zmija i šest vrsta guštera. Njima se hrani i na Mljetu najveća dnevna grabljivica, orao zmijar. Takođe je izuzetno bogatstvo ptica. U šumama se mogu  naći i neke ptice koje su rijetke na ostrvima, poput šojke, sive muharice i šumskog zviždaka.

Tu živi i sivi puh kojeg sve više potiskuje mediteranski pacov, a malobrojnim obrađenim poljima sve više gospodari divlja svinja, novi stanovnik ostrva. Vode Mljeta, još i danas poznate kao okeanografski živo područje, nekad su bile omiljeno stanište sredozemne medvjedice. Uprava Nacionalnog parka nada se da će svojim budućim nastojanjima ponovno uspjeti naseliti ovog ugroženog sisavca u vode zaštićenog akvatorija.

Istorija ovog ostrva seže do vremena ilirskih plemena što su kamenim gradinama, nazivljem i ostacima grobova ostavili materijalne tragove svog postojanja na ovim područjima. U doba rimske vlasti otok se spominje u nekoliko pisanih dokumenata. Najvrijedniji iz tog razdoblja su ostaci rimske palate iz 1. vijeka te okolnih bazilika i fortifikacijskih objekata u Polačama, datiranih iz nešto kasnijeg razdoblja. Postojanje nekoliko hidroarheoloških lokaliteta svjedoče o bogatom privrednom životu na području tadašnjeg južnog Jadrana.

  

Na području današnjeg Nacionalnog parka benediktinski fratri dozvoljavaju naseljavanje tek u 19. vijeku. Tada nastaje etnološki i arhitektonski zanimljivo naselje Govedari čiji naziv govori o zanimanju njegovih prvih stanovnika. Za Napoleonove vladavine u ovim krajevima se ukida benediktinski red, a krajem 19. i početkom 20. vijeka Austrija pokušava unaprijediti život na ostrvuu pa šumari vode brigu o održavanju šuma. No, veliki šumski požar 1917. godine odnosi stare šume kojima će dugo trebati da se obnove.

Današnje stanovništvo bavi se zemljoradnjom, posebice vinogradarstvom i maslinarstvom, a turizam i ugostiteljstvo sve više preuzimaju primat u svakodnevnom životu ostrvljana, što je posebno vidljivo i u razvoju novih naselja uz more.

Stanovnici ostrva Mljeta jedini su ostrvljani na hrvatskom Jadranu koji se koriste ijekavskim govorom.

Iz Polača i Pomene vode staze i putevi prema Velikom i Malom jezeru. Posjetitelji parka, koji dolaze organizovano, imaju dogovoren smjer kretanja, dok individualni posjetioci mogu razgledavati park prema želji ali poštujući Pravilnik o unutrašnjem redu u Javnoj ustanovi Nacionalni park "Mljet".

Zbog relativno malenog broja stanovnika, ali i zbog svog izduženog i uskog izgleda, Mljet nema razgranatu mrežu puteva. Svakodnevne autobuske linije ne postoje, osim jedne povratne linije na brod prema Dubrovniku te jedne povratne školske linije. U ljetnim mjesecima, autobusne linije se ne pojačavaju, već se nadoknađuju privatnim taxi službama.

Mljet je, s druge strane, jako dobro povezan s kopnom. Postoje svakodnevne linije iz Sobre za Dubrovnik i za Prapratno na Pelješcu. U ljetnim mjesecima, Mljet je, preko luke Sobre trajektno i brzobrodski povezan s Pelješcem, Dubrovnikom, Šipanom, Korčulom, Splitom i Barijem u Italiji, dok je preko luke u Polačama povezan s Dubrovnikom, Korčulom i Lastovom.

Heliodrom je u planu izgradnje, isto kao što postoje neke naznake da bi se mogla izgraditi i zračna luka za manje avione.

Šetnja kroz vrijeme - Perast

Kad se prođu Verige (najuži dio zaliva) sretnete se sa drevnim gradom koji svojom slavom i imenom nadmašuje i mnogo veće od sebe, Perast sa ostrvima svojim.

Perast leži u podnožju brda Sveti Ilija (873 m), nasuprot tjesnacu Verige u Boki kotorskoj. Ime je dobio po ilirskom plemenu Pirusta, a praistorijski ostaci pronađeni u pećini Špila iznad Perasta svjedoče o veoma ranom naseljavanju ove oblasti.

Od najranijih dana Perast je bio okrenut moru i pomorstvu. Već 1336. godine Perast je imao brodogradilište koje je radilo do 1813. godine. Status opštine dobio je 1580. godine i zadržao ga sve do 1950. Ipak, svoj najveći procvat Perast doživljava u XVII i XVIII vijeku, kada svjetskim morima plovi stotinak peraških lađa. Pošto je jedna od najpoznatijih pomorskih škola bila upravo u Perastu, Petar Veliki je na preporuku Venecije sinove poznatih plemićkih familija slao u Perast, da se obučavaju kod poznatog matematičara i moreplovca Marka Martinovića. Podaci govore da je tokom 1697. i 1698. godine na brodu Marka Martinovića plovilo 17 ruskih kneževa.

Svoj procvat Perast, dakle, duguje pomorstvu, a upravo to je razlog što najmonumentalnije peraške građevine potiču iz ovog perioda.

Plan grada je sasvim jednostavan. Jedna dugačka ulica vodi kroz grad duž obale, a od nje stepeništa vode u više dijelove. U centru grada nalazi se trg (Pjaca) kojim dominira crkva Sv. Nikole sa svojim impresivnim zvonikom visokim 55 metara. Prvobitno započeta trobrodna crkva nikada nije završena, zbog nedostatka novca. Danas se u prezbiteriju i sakristijama nedovršene crkve nalazi riznica i muzej. Treba napomenuti I da je ovo prvi grad u bivšoj Jugoslaviji u kojem je zabranjem motorni saobraćaj.

Postojeća crkva datira iz XVII vijeka a gradnja je kompletirana izgradnjom velelepnog zvonika 1691. godine. Na zapadnom zidu crkve stoji spomen ploča sa tekstom isklesanim na narodnom jeziku, tu postavljena u čast pobjede malobrojnih Peraštana u boju protiv Turaka 15. maja 1654. godine. U čast i spomen na ovu veličanstvenu pobjedu, do danjašnih dana se u Perastu, svakog 15. maja održava tzv. Gađanje kokota, svečanost koja simbolizuje ratnički duh i vještinu koju su Peraštani tada pokazali.

Pored crkve Sv. Nikole Perast ima još 17 crkava. Veoma je interesnatna crkva Sv. Ane koja se nalazi visoko iznad grada, a freskama je ukrasio Tripo Kokolja.

Prelijepe peraške palate, iako danas velikim dijelom zapuštene i obrasle bršljanom, ipak svjedoče o zlatnom dobu ovog grada.

Palata Bujović sagrađena je krajem XVII vijeka i divan je primjer renesansno-barokne arhitekture. Vlasnik je bio poznati pomorac i silnik Vicko Bujović. Legenda kaže da je bio jako ponosan na svoju palatu. Kada je na njegovo pitanje da li može da sagradi ljepšu graditelj odgovorio potvrdno, Bujović ga je u napadu bijesa sa krova palate bacio u more. Danas se u ovoj palati nalazi Muzej grada Perasta sa brojnim eksponatima, dokumentima i slikama koje svjedoče o burnoj istoriji Perasta, a zanimljivo je i da su poznati holivudski glumački par, Majkl Daglas i Ketrin Zita Džons prije nekoliko godina kupili jedan od ovih srednjovjekovnih ljetnjikovaca, te su sada počasni građani ovog mjesta. 

  

Ostrva izvan Perasta

Impozantna je i palata poznate porodice Zmajević, čije su generacije neraskidivo vezane za istoriju Perasta. Matija Zmajević (1680 - 1735) bio je poznati admiral Ruske flote pod čijom komandom su Rusi izvojevali, za njihovu istoriju, značajne pobjede. Njegov brat Andrija bio je nadbiskup barski i primas srpski, pored toga i književnik. Pored palate nalazi se crkva Gospa od Rozarija, na čijem portalu dominira krilati zmaj, grb Zmajevića.

Treba pomenuti i palate Smekija, Visković, Balović, Mazarović...

Preko puta Perasta nalazi se Gospa od Škrpjela, vještački otok, nastao nabacivanjem kamena na podvodnu hrid. Do današnjih dana sačuvan je običaj ritualnog bacanja kamena oko otoka svakog 22. jula, kao spomen na dan kada je 1452. godine na hridi - škrpjelu pronađena ikona Bogorodice sa malim Hristom, što je Peraštanima bio "Božiji znak" i povod za izgradnju crkve.

U smiraj dana povorka okićenih barki napunjenih kamenjem kreće prema Gospi. Kao vrhunac svečanosti, u more oko ostrva baca se doneseno kamenje i barke se vraćaju natrag. U manifestaciji tradicionalno učestvuju samo muškarci. Sama crkva podignuta je 1630. godine, a osmougaona kapela dodata je četrdeset godina kasnije. Unutrašnjost crkve oslikao je naš najveći barokni slikar Tripo Kokolja (1661-1713), rodom Peraštanin. Freske se nalaze na tavanici i gornjim dijelovima bočnih zidova i prikazuju scene iz života Isusa Hrista, Bogorodice i Proroka. Ispod oslikanih dijelova nalazi se oko 2.000 srebrnih zavjetnih pločica koje prikazuju detalje pomorskih pobjeda, bilo nad piratima ili u oluji. Pomorci su ih donosili u znak zahvalnosti Gospi za sačuvane živote u tim okršajima.

Perast je danas izuzetno miran gradić, a buran život, bogatstvo i slava Perasta i Peraštana su istorija. Ipak, svojom ljepotom Perast privlači moderne moreplovce, putnike, umjetnike, sanjare, željne ljepote i mira. Grad je danaa pod zaštitom UNESCO-ove baštine.

Makedonski "crni biser"

U podnožu makedonskog Sv. Nauma nalazi se ulaz u Nacionalni park Galičica gdje je bajkoviti izvor rijeke Crni Drim. Drim izvire tek jedva kilometar uzvodno i možete ga posjetiti jednino čamcima na vesla kojih uvijek ima nekoliko spremnih za turiste. Veslač je, prema riječima turista koji su imali prilike da plove ovom fantastičnom rijekom, ujedno i vodič kroz park te će vam detaljno opisato sam krajolik.

 

Rijeka svojom zeleno-tirkizno-plavom ljepotom i pješčanim dnom pomalo podsjeća na hrvatska  Plitvička jezera, a izvora koji pune Crni Drim je bezbroj, voda čak izvire i iz samog dna. Mjestimično možete vidjeti male pješčane vulkane iz kojih izlazi voda i koji kao da vriju na dnu rijeke. Čini se da su nadohvat ruke, a bili su duboko i do tri metra, toliko je voda bistra. Ime “crni” Drim je dobio zahvaljujući endemskoj algi crne boje koja mjestimično pleše svoj zavodljivi ples na dnu rijeke.

Crni Drim izvire iz jednog od najpoznatijih stajaćih voda Balkana,  Ohridskog jezera,  I to sa nadmorske visine od 695 m, a izlazi iz Makedonije u blizini grada Debra na 476 m. nadmorske visine i teritorijalno ulazi u Albaniju. Ukupna dužina rijeke je 149 km., a unutar Makedonije rijeka ima 56 km.

Danas rijeka ima svoj prirodni tok na manjoj polovini svog korita, i to od svog izvora kod grada Struge do sela Tašmaruništa. Malo dalje od tog sela, u pravcu sjevera, rijeka ulazi u klisuru i formira vještačko jezero. Na rijeci se nalazi brana, visoka 82 m., oko 10 km nizvodno u pravcu sjevera, ovo je akomulacija za hidrocentralu Globočica. Odmah nakon te hidrocentrale, rijeka tvori novo jezero, zbog brane(102 m. visine) podignute na njoj kod grada Debra, a ovo vještačko jezero - Debarsko jezero je najbogatije vodom od svih akomulacija u Makedoniji. Jezero ima 520 miliona m² vode, od njega se voda pomoćnim tunelima vodi do hidrocentrale Špilje.

Vode Crnog Drima su bogate raznovrsnom ribom, posebno jeguljama, šaranima, klenom i mrenom. Kanjon rijeke postaje sve više omiljena destinacija za sportske ribolovce, i turiste rekreativce.

Hidropotencijal rijeke iskorišten je do maksimuma, i predstavlja značajan izvor energije, dvije hidrocentale proizvode 580 kilovatsati električne energije godišnje.

U sjeveroistočnoj Albaniji kod grada Kukësa, Crni Drim se spaja sa rijekom Bijeli Drim, i stvara novo jezero, od tog dijela rijeka se zove samo Drim i utiče u Jadransko more.

Voda iz rijeke je puna vapnenca i iz nekog razloga ne miješa se s vodom iz jezera dok protiče kroz njega. Kažu da se iz aviona može lijepo vidjeti tok struje jezerom. Kod Struge Drim svom silinom opet izlazi iz jezera i postaje rijeka. Voda u rijeci ima stalnu temperaturu i ljeti i zimi oko 9 stepeni i nikada se ne ledi čak i kada su niže temperature u okolini pa park radi i zimi.

Evropska prašuma u srcu Balkana

Izmedu rijeka Lima i Tare, u središnjem dijelu Bjelasice, nalazi se Nacionalni park Biogradska gora, osnovan 1952. godine, i smješten u prostoru sjeveroistočne Crne Gore, i zahvata površinu od 5 650 hektara.

Omeđen planinskim visovima, ispresjecan potocima i uvalama, ukrašen jezerima, okićen stoljetnim šumama i pitomim livadama, predstavlja veličanstven dar prirode.

Njegova zaštita datira još od 1878. godine, kada je ova teritorija postala Knjažev zabran, poklon ondašnjem gospodaru Crne Gore knjazu Nikoli. Pejzaž je izuzetno pitom, sa dominantnom zelenom bojom uslijed prostranstava jedinstvenih šumskih ekosistema, koje smjenjuju živopisni krajolici sa livadskom vegetacijom.

Glacijalni oblici reljefa kao što su vrhovi visoki i preko 2 000 metara (Crna glava - 2 139 m) i glečerski talasi i cirkovi, sa više glečerskih jezera.

Najznačajnija prirodna vrijednost ovog nacionalnog parka je prašuma Biogradska gora, koja zauzima površinu od 1 600 hektara i jedna je od posljednjih tri u Europi. Ima karakter strogo zaštićenog rezervata.

U srcu prašume smjestilo se Biogradsko jezero, najveće i najpoznatije u nizu ledničkih jezera na području nacionalnog parka. U bistroj jezerskoj vodi ogleda se sva ljepota drevne šume dajući joj modro-zelenu boju i čineći pejzaž takvim da ostavlja utisak duboke impresije.

Znamenitosti prašumskog rezervata, ostale prirodne vrijednosti i pejzažne ljepote nacionalnog parka kandiduju ovo područje za uključenje u Svjetsku prirodnu baštinu i međunarodni ekološki program Čovjek i biosfera.

Istorija je na ovim prostorima ostavila duboke tragove. Kulturno- istorijska nasleđa nacionalnog parka čine arheološki lokaliteti, sakralni spomenici, narodno graditeljstvo. Brojni autohtoni objekti narodne arhitekture u selima i katunima, kuće, brvnare, kule, vodenice rasuti su po obodu prašumskog rezervata planine Bjelasice.

Vrlo slikovito i atraktivno djeluju katuni Pešica rupe, Vranjak, Siska, Vragodo. Ljeti padine ožive, katuni se ispune, a proplanci zaspu zvucima čaktara.

Na obodu ovog nacionalnog parka nalazi se manastir Morača (XIII vijek) sa veoma lijepim i značajnim freskama iz XIII, XVI i XVIII vijeka i najznačajnijim (u Crnoj Gori) ikonama iz XVII vijeka.

Obilazak Biogradske gore može se početi baš odatle. Osim toga, za veće grupe turista organizovani su izleti kroz šumske ekosisteme do Biogradskog jezera (Kolašin - Kraljevo Kolo - Biogradsko jezero) uz, po želji, veslanje u drvenim čamcima.

Takođe, moguće je doći ski liftom do jednog od vrhova Bjelasice, odakle se pruža veličanstven pogled na cijeli nacionalni park (to je ruta Kolašin-Mušovica rijeka - Ski centar Jezerine). Za manje grupe turista koji koriste terenska vozila organizuje se obilazak parka iz pravca Dolovi Lalevica - Bjelasička Kosa - Zekova Glava – Vranjak – Jezerine – Kolašin, ili obratno.

Do najviših kota i jezera (Crna Glava, Zekova glava Troglava, Pešica jezero, Siško jezero, Ursulovacka jezera) može se stići markiranim stazama. Na određenim mjestima je moguće kampovati.

Ljetovanje u borovoj šumi

Makarska je od davnine središte Makarskog primorja upravno, političko, privredno, kulturno i prosvjetno, a od sredine XX. st. i turističko.

Danas je to grad s više od 15 hiljada stanovnika kojem pripadaju i slikovita naselja pod Biokovom, Veliko Brdo, Puharići, Kotišina i Makar od kojeg je nastalo ime Makarska.

Makarska je jedno od najpoznatijih turističkih odredišta hrvatskog priobalja, privlačno zbog svojih i prirodnih i klimatskih karakteristika, raznolike turističke ponude i gostoljubivih domaćina.

Pješčana i šljunčana plaža, duga je skoro 2 km i po njoj je bila, a i danas je prepoznatljiva. Uz šetališta obrubljena borovima nalaze se različiti turistički sadržaji, udobni hoteli, ugostiteljski objekti s gastronomskim specijalitetima, te obilje zabave za djecu i odrasle.

Makarska se nalazi u podnožju planinskog masiva Biokova (1762 m), koji štiti od prodora kontinentalne klime te ima bujnu mediteransku vegetaciju, blagu zimu, duga i topla ljeta s osvježavajućim maestralom.

Sunce je obasjava više od 2750 sati godišnje s temperaturom vazduha višom od 20°C od marta do juna, a prozirno more od juan do oktobra ima temperaturu iznad 20°C.

Grad Makarska razvio se oko prirodne luke koju štite slikovito poluostrvo Sveti Petar i rt Osejava i najveća je i jedina takva luka između ušća rijeka Cetine i Neretve.

Siguran je zaklon i sklonište za lošeg vremena, nekad pomorcima, gusarima i trgovcima, a danas turističkim jahtama, jedriličarima i izletničkim brodovima. To je pridonijelo da je postala važna trgovačka luka, posebno za vrijeme turske i mletačke okupacije. Danas iz luke vozi trajekt više puta dnevno za Sumartin na Braču.

Za vrijeme ljetnjih večeri luka je puna jahti i turističkih izletničkih brodova, a Kačićev trg u centru grada pun je mladosti koja uživa u zabavnim i kulturnim priredbama.

Što dublje u noć, makarska je riva sve življa, a kafići, restorani i disko-barovi sve puniji.

Istorija grada najbolje se može upoznati u Franjevačkom samostanu, koji je proslavio cijelih 500 godina postojanja. U svojim prostorima čuva pinakoteku, knjižnicu, jedinstveni Malakološki muzej i Institut Planina i more. Na Kačićevom trgu je crkva Sv. Marka , a sa njene sjeverne strane su u staroj školi galerija Gojak, gradska knjižnica, muzička škola i Radio Makarska rivijera.

Na obali je Gradski muzej i crkva Sv. Filipa. U parku Sv. Petra nalazi se obnovljena crkva Sv. Petra a odatle se pruža i prekrasan pogled na grad, veličanstveno Biokovo i pučinu.

Leži na 43° 17' 38'' geografske širine i na 17° 1' 20'' istočne dužine, skoro u sredini sjeverozapadne polovine Makarskog primorja.

 

Osim svetišta Vepric, posebno su atraktivni šumoviti parkovi na poluostrvima Sveti Petar i Osejava ugodni za posjetioce, rekreativce i ljubitelje prirode s kojih se pruža prekrasan pogled na grad, pučinu i ostrva, te na Biokovo.

Velo Brdo, Puharići, Makar i Kotiština podbiokovska su naselja iznad Makarske iz kojih su se stanovnici najvećim dijelom preselili u Makarsku. Rijetki su ostali u naseljima, ali su mnogi obnovili svoje stare ili sagradili nove kuće. Ta živopisna naselja, s izvornom seoskom arhitekturom i prekrasnim vidicima na Makarsku, obalu i ostrva, omiljena su izletišta.

Ako prilazimo gradu od Splita jadranskom turističkom cestom, kod vidikovca Kuk oko 20 km nadomak gradu, otvara se pogled preko šumovitog predjela Vepric, Cvitačka (Biloševac), dugih šljunčanih i pješčanih plaža sve do poluostrva Sveti Petar i rta Osejava koji štite gradsku luku.

Stanište velike evropske "zvijeri"

Planina Risnjak (Veliki Risnjak 1528 m) dio je gorskog praga Hrvatske a pripada Dinarskom sistemu koji se pruža od istočnih Alpa do Šarsko – pindskog gorja, obuhvaćajući sjeverozapadno područje Gorskog kotara. Ta nevelika krška gora, smještena na dodiru oštrog daha Alpa, pitomog podneblja Jadrana, kontinentalnih odlika Panonske nizije i gorske svježine Dinarida, godine 1953. proglašen je nacionalnim parkom. Zbog uticaja vrlo raznolikih klimatskih, geoloških, petrografskih i drugih faktora ovdje se održala vrlo raznolika flora i fauna.

Na prijedlog hrvatskog botaničara  Ive Horvata, 15. jula 1953. godine je ovo područje proglašeno nacionalnim parkom, ukupne površine 3014 ha, a kasnije prošireno na 6400 ha te pored središnjeg dijela masiva Risnjaka obuhvata i planinski masiv Snježnika te hidrogeomorfološki spomenik prirode - izvor rijeke Kupe zajedno sa njenim gornjim tokom.

 

Područje Nacionalnog parka Risnjak podijeljeno je na dvije zone - zona stroge i zona usmjerene zaštite. Ukupno više od 4600 ha potpuno je zaštićeno područje i van bilo kakve djelatnosti - prepušteno samo prirodnom djelovanju.

U užoj zoni Parka susrećemo veliki broj prirodnih znamenitosti izuzetne ljepote zbog kojih je to područje i uvršteno u najviši stepen zaštićene prirode. NP Risnjak je vrlo dobar primjer visinskog rasčlanjenja u reljefnom, geološkom, hidrološkom i klimatskom pogledu, biljnom pokrovu i životinjskom svijetu.

Pravo bogatstvo Nacionalnog parka Risnjak predstavlja u prvom redu količina i raznovrsnost vegetacijskog pokrova. Tako je na ovom malom području razvijeno više od 30 biljnih zajednica, od toga klasifikovano 14 šumskih zajednica. Upravo te osobite i veličanstvene šume Risnjaka bile su u prošlosti izuzete od prekomjernog iskorištavanja što je uslovljavalo njihovu nepromijenjenu vegetacijsku sliku do današnjih dana.

Na ovom području razlikujemo dva skupa biljnih zajednica - one na plitkoj, vapnenačkoj podlozi i zajednice na silikatnom kamenu, oskudnom karbonatima. Tako područje Risnjaka u najvećoj mjeri prekriva zajednica šume bukve i jele koja u višim dijelovima prelazi u zajednicu pretplaninske bukve s ureznicom, dok je u visinskim dijelovima to klekovina bora s kozokrvinom. Od ostalih zajednica spomenimo: šuma jele i smreke, šuma jele s rebraćom, šuma crnjuše i crnog graba.

Travnjačka vegetacija takođe je vrlo brojna i raznovrsna, od čega je posebno zanimljiva planinska flora stjenovitog vrha Risnjaka.. Pored alpskog kotrljana, srebrnog stolisnika, dlakavog pjenišnika, zvjezdanog ljiljana, potrebno je istaknuti runolist, koji je pod posebnom zaštitom.

 

Bogatstvo faune usko je povezano uz vegetacijski pokrov. Istraživanja sprovedena na ovom području govore o velikoj zastupljenosti buba što dokazuje raznolikost životinjskog svijeta. Potrebno je navesti brojnost leptira (više od 100 vrsti, nekoliko endemskih podvrsta ...) što je jedinstven slučaj u Hrvatskoj. Od ostalih životinjskih vrsta navedimo: veći broj puževa, potočni rakovi, potočna pastrva i lipljan u vodama rijeke Kupe; čak više od 50 vrsta ptica (orao zmijar, sova velika ušara, ...)

Zanimljivo je navesti da pored ostale divljači (jelen, srna, divokoza, divlja svinja, puh, vjeverica) ovdje obitavaju tri "velike zvijeri" Evrope: ris, vuk i medvjed za koje je uz prethodnu najavu moguće organizovati i posmatranje - posebno u zimskim mjesecima.

 

NP Risnjak smješten u najšumovitijem području zapadne Hrvatske, na sjeverozapadu Gorskog kotara , u neposrednoj je blizini grada Rijeke, glavnog saobraćajnog  pravca Rijeka – Zagreb, te susjednog slovenskog grada Kočevja. Sama Uprava parka sa njegovim glavnim ulazom, te pansion NP Risnjak smješteni su u tipičnom goranskom mjestu Crni Lug koje će Vas privući svojom slikovitošću i vedrinom, a udaljena je od Delnice svega 12 km. Udaljenost od grada Rijeke iznosi 35 km, a od Zagreba 140 km.

“Među vrletnim risnjačkim stijenama i dubokim provalijama, u divnim crnogoričnim i bjelogoričnim šumama neka živi nesmetano biljni i životinjski svijet, a čovjek neka prolazi njegovim stazama pun poštovanja pred velikom prirodnom cjelinom u koju je zašao” - Dr Ivo Horvat.

Nepokorena divljina - Sutjeska

Sutjeska spada među najstarije parkove u Bosni i Hercegovini. Sutjeska je poznata po pobjedi partizana nad Nijemcima i tu je postavljen veliki kameni spomenik koji slavi ovu pobjedu. Park obuhvata 17,500 hektara prostora nedirnute i veličanstvene divljine.

 

Dom je jednoj od dvije preostale prašume u Evropi, zvanoj Perućica. Stabla bukve, visoka i preko 60 metara, kao i endemski crni borovi rastu na liticama koje štite ovu drevnu i zaista posebnu šumu. Vodopad Skakavac se može vidjeti sa vidikovca - ovaj 75-metarski vodopad je sakriven masivnom zelenom šumom koja prekriva dolinu. Rijeka Sutjeska uklesala je prelijepu dolinu u središtu parka i odvaja planinu Zelengoru od planina Maglić i Volujak.

Najviši vrh Bosne i Hercegovine, Maglić 2,386 m, nalazi se u parku, na granici sa Crnom Gorom. Ovo je vrlo izazovan vrh čak i za iskusne planinare. Planina Zelengora je izvandredna za šetanje i planinarenje i na njoj se nalazi nekoliko renoviranih planinarskih domova. Nesvakidašnji je prizor vidjeti vukove i medvjede u njihovom prirodnom okruženju, stoga se nemojte iznenaditi ukoliko to doživite. To samo dodatno govori o očuvanosti i nenarušenosti ove prirode i života u njoj.

 

Ako putujete iz Sarajeva idite cestom na relaciji Sarajevo- Trnovo prema Foči i onda skrenite na jug (ceste su označene) na cestu koja vodi prema Trebinju i dalje ka Dubrovniku. Dugi vijugavi put na kraju će vas dovesti do mjesta sa kojeg se pruža zadivljujući pogled na najviši vrh u zemlji. Tjentište je središte parka smješteno ispod glavne ceste. Na Tjentištu se nalazi ogromni kameni spomenik u znak sjećanja na čuvenu bitku na Sutjesci. Njegova monumentalnost i veličina ga čini vrijednim za pogledati.

Od Tjentišta će vam trebati oko 30-tak minuta do mjesta sa kojeg se vidi prašuma Perućica. Odavde postoje izvandredne planinarske staze koje kroz šumu vode do Trnovačkog jezera ili do planine Maglić. Za ture po parku najbolje se obratiti lokalnim

tour-operatorima.

Grad ruža i parkova

 

Nova Gorica je slikovit i živopisan gradić na granici Slovenije sa Italijom. Tačnije, Nova Gorica i Gorica (Gorizia) sa italijanske strane danas su jedan isti grad ali u dvije države. Kada ste u Gorici (bilo kojoj) nemate osjećaj razdvojenosti dva grada. Nigdje nema graničnih prelaza, više nema ni razlike u valuti (Euro – Tolar), jezička razlika postoji utoliko što Slovenački i Italijanski nisu ni malo slični ali ne postoji problem u komunikaciji obzirom da i jedi i drugi govore oba jezika i da je stanovništvo izmiješano.

Nova Gorica nastala je posle Drugog svjetskog rata kao zamena za Goricu koja je ostala na drugoj strani granice. Prva pomisao na ovakvu tvorevinu komunističkog sistema je socrealizam i sumorna socrealistička arhitektura kao u drugim sličnim tvorevinama ali, Nova Gorica je ipak bila drugačije sreće. Grad je isplaniran i projektovan da bude veliki park te je zbog toga puno prostora posvećeno zelenilu. Zovu je i „Grad ruža“ iz razloga što ovaj plemeniti cvijet možete pronaći na svakom koraku. Gorica ima blagu klimu koja naročito pogoduje flori koja buja tokom cijele godine pa je grad uvijek obrastao zelenilom i cvijećem. Ovde rastu i neke rijetke i egzotične vrste drveća.

Gorica je administrativni i univerzitetski centar. Glavni grad sunčane Gooriške regije. Univerzitetska funkcija čini ga još mlađim, lepšim i živahnijim. Ovde ima mnogo đaka i studenata iz cijelog sveta. Gorica je i kulturni centar i ima bogatu ponudu različitih kulturnih i popularnih događanja naročito na pozornicama Slovenskog narodnog gledališća (pozorišta) i Kulturnog doma (doma kulture) ili na otvorenom: Koncerti, festivali, folklorne priredbe, izložbe, sajmovi…

U okolini Nove Gorice postoji mnogo turističkih atrakcija a među najvećim su dva franjevačka samostana: Sveta Gora Primorska i Kostanjevica.

Kostanjevica se nalazi na istoimenom brdu i u njemu su sahranjeni poslednji članovi francuske kraljevske dinastije Burbon. Ovaj samostan ponosi se kolekcijom ruža Burbonki koja je druga po veličini u Evropi, dok je drugi samostan dobio naziv Sveta Gora.

Od ostalih atrakcija važno je pomenuti i zamak Kromberk u kom se nalazi pokrajinski goriški muzej. Oko zamka je uređen lijep barokni park sa amditeatrom namijenjenim različitim dešavanjima.

Nikako ne smijete propustiti i živopisni gradić Skolan, smardagno zelenu rijeku Soču i stari željeznički most sa najvećim kamenim lukom na svijetu.

Na pola sata vožnje odavde stižete do Jadranskog mora, planina ili, ako krenete na zapad, do vinorodne i zelene Vipavske doline.

Oaza u vojvođanskoj "pustinji" i tornjevi koji paraju nebo

Priroda Palića, očaravajuća u svim godišnjim dobima, podstakla je stvaranje naselja i rađanje turizma. Palić, 7 km dugačko jezero i istoimeni turistički centar, bilo je mondensko ljetovalište i banja na prekretnici vjekova. Izgled Palića je konstantno mijenjan, unapređivan i modernizovan, ali je izbjegao iskušenjima industrijalizacije turizma.

Okolinu jezera krasi i pruža jedinstven ambijent Veliki park. U blizini Velikog parka smješten je ZOO vrt, prepoznatljiv ne samo po bogatom biljnom i životinjskom svijetu već i po humanom konceptu smještaja životinja i edukativnim programima.

Dvanaestak kilometara sjeveroistočno od Subotice, nalazi se jezero Ludaš - mjesto gdje jata ptica selica putujući od norveških fjordova do rijeke Nil baš ovdje nalaze svoje mjesto za odmor.

Kao mjesto gniježdenja i boravka mnogih vrsta ptica, na Ludašu je do sada zabiljeleženo 238 vrsta od kojih su 140 prirodne rijetkosti. Ono predstavlja jedno od najvažnijih jezerno-močvarnih eko sistema u svijetu, zajednice okupljenoj oko Ramsarske konvencije. Pojedinačni i ušoreni salaši u okolini jezera, predstavljaju nerazdvojivu cjelinu sa bogatim prirodnim vrijednostima.

Na pola puta između Subotice i graničnog prekaza Horgoš smješten je drugi Specijalni rezervat prirode „Selevenjske pustare“ koji se graniči sa zaštićenim dijelovima prirode u Mađarskoj. Ovde je dom našlo preko 30 ugroženih biljnih vrsta. Sjeverno od Subotice, nalazi se predio izuzetnih odlika “Subotička peščara“ koja je  ujedno i bogato lovište.

Gradska kuća dominira najužim centrom grada Subotice, a svojom ljepotom mami i oduzima dah. Velelepno zdanje je izgrađeno  u stilu mađarske secesije, po projektu budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Deže Jakoba. Danas su u njoj svoje mjesto našli gradska uprava, muzej, istorijski arhiv, butici  i banke.     U neposrednoj blizini Gradske kuće nalazi se Franjevačka crkva koja je svoj današnji izgled dobila 1901. i predstavlja monumentalno zdanje u stilu neoromantike.        

Istočno od  franjevačke crkve je još 1730. podignuta pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg koja je doživjela  mnogobrojne adaptacije i promjene, da bi u osnovi sačuvala tradicionalni barokni tip. Krećući se prema zapadu, nailazimo na tornjeve Katedrale sv.Tereze Avilske, baroknu crkvu iz 1779.god.

Ritam tornjeva upotpunjuje kupola Sinagoge, izgrađena 1903. jedna od najljepših u ovom dijelu Evrope. Kontrast tornjevima su plava i zelena fontana u žolnai keramici koje okružuju Gradsku kuću. U njenoj  blizini  se nalazi i Gradska biblioteka, prepoznatljhva po Atlantima koji nose barokni balkon. Na istom trgu nalazi se i pozorište, jedno od prvih na teritoriji Ugarske monarhije iz 1853., prepoznatljivo po šest klasicističkih, korintskih, stubova (trenutno se adaptira).

Šetajući korzom, ređaju se palate različitih stilova iz XIX i XX vijeka. Živopisnom ornamentikom, izdvaja se fasada nekadašnje štedionice u zgradi br. 4. Na stotinak koraka od Gradske kuće, smješten je jedan od najljepših secesijski objekata grada - palata Rajhl gdje se na jedinstven način prožima arhitektura, skupocjeni materijali i razigrana forma umjetničkih zanata.

Sve znamenitosti Subotice objedinjuje pod vedrim nebom pješačka zona u kojoj su smješteni elegantni butici i prijatni kafići koji svojim duhom starih vremena pozivaju turiste.Kroz sva godišnja doba Suboticu i Palić prate bogata i raznovrsna kulturna i zabavna dešavanja.

Prvomajski uranak na Paliću, manifestacija sa dugom tradicijom, obiluje kulturno-zabavnim i ugostiteljskim sadržajima i iz godine u  godinu okuplja više desetina hiljada posjetilaca.

Svakog maja se u gradu održava Međunarodni festival pozorišta za djecu koji po svom renomeu spada među najznačajnije u svijetu. U trećoj nedelji jula, na Ljetnjoj pozornici na Paliću, u hladu stoljetnih stabala Velikog parka, održava se Festival evropskog filma, koji uz bogat prateći program promoviše najnovija ostvarenja evropskog filma.

Dužijanca – žetvena svečanost ovdašnjih Bunjevaca i Hrvata, koji je nastao kao oblik porodičnog slavlja i zahvale Bogu zbog završetka žetve, vremenom je prerasla u jedan od najživopisnijih događaja u Subotici. Svečanosti koje traju dva mjeseca kulminiraju u nedjelju prije Velike Gospojine, kada svečana povorka defiluje centrom grada i stiže do glavnog gradskog trga, gdje se gradonačelniku predaje osvještan hljeb, umiješen od novog žita.

Početkom septembra priređuju se višednevni kulturni i zabavni programi i u čast proslave Dana grada..

Berbanski dani, koji se održavaju  početkom jeseni, su proslava berbe jabuka i drugog voća, smotra proizvoda povrća i narodne radinosti. To je i prva proba kvalitetnog sazrelog grožđa, mušta i uvod u svekolike događaje u slavu vina.

U poznu jesen, grad vrvi raznim dešavanjima poput koncerata, izložbi, folklornih priredbi, sve do glamuroznog Božićno-novogodišnjeg koncerta Subotičke filharmonije koji se održava u Velikoj vijećnici Gradske kuće.

Grad-tvrđava koja odolijeva vremenu i pustoši

Na prostoru čitave Crne Gore se nalazi izuzetno veliki broj veoma specifičnih i značajnih srednjovjekovnih gradova-utvrđenja, kakva je i Žabljak Crnojevića.

Ove građevine svjedoče o burnoj i bogatoj istoriji zemlje. Područje na kojem je skoncentrisan najveći broj ovakvih istorijskih i arhitekturnih dragulja je Skadarsko Jezero i njegova neposredna okolina.

Na osnovu nekih izvora, grad se pominje već u X vijeku za vrijeme prve dinastije koja je vladala prostorom današnje Crne Gore (tadašnje Duklje), dinastije Voislavljevića. Međutim, ono što je sasvim sigurno je to da je Žabljak bio prijestoni grad dinastije Crnojevića, prvo Stefana, a potom Ivana Crnojevića, sve do 1478.Tada ga zauzimaju Turci, u čijim rukama ostaje sve do 1878. tj Berlinskog Kongresa i međunarodnog priznanja Crne Gore.

Od značajnijih monumenata, u gradu se nalazi dvorac Ivana i crkva svetog Đorđa, a na arhitekturi su vidljivi venecijanski uticaji iz ranih perioda nastanka grada, kao i turski iz perioda njihove dominacije.

Žabljak Crnojevića je danas nenaseljen, ali svojom ljepotom, istorijskim značajem i dominirajućim položajem predstavlja jednu od najinteresantnijih turističkih atrakcija na području Skadarskog Jezera.

Kuća bijele breze u vrelima mineralnih izvora

Jastrebac ja najviša planina u blizini Kruševca, Srbija, do koje se stiže preko sela Golovode, Lomnica i Buci. Inače predstavlja poseban turistički potecijal.    Prostrana visoravan sa vještačkim jezerom leži na oko 650 m nadmorske visine, a od Kruševca je udaljena 20 km.

Jastrebac je vrlo stara planina, koja je postojala još u tercijeru i uzdizala se iz tercijernog mora kao veliko ostrvo. Najviši vrhovi “Đulica” 1491 m i “Pogled” 1481 m, predstavljaju prirodnu granicu između Toplice i Pomoravlja. Jastrebac ima izvanredne klimatske uslove (osunčanost tokom cijele godine, svježe vazdušne struje i nezagađenu sredinu) i upravo zahvaljujuči ovako blagoj klimi i raznolikosti flore i faune, pruža izuzetne mogućnosti za odmor i planinarenje. Predjeli Jastrepca atraktivni su za sve ljubitelje prirode – planinare, izviđače, brdske bicikliste i slično.

Jastrebac  je  najšumovitija planina ovog dijela Balkana. Odlikuje se obilnom listopadnom i četinarskom šumom i jedinstveno je stanovište bijelih breza. Planina nudi i korisne šumske plodove posebno pečurke i ljekovito bilje, tako da je pravi raj za gljivare i sakupljače ljekovitog bilja.

Ističe se i bogatstvom visoke divljači, srna i divljih svinja, a raspolaže i dobrim smještajnim kapacitetima. Vještačko jezero omogućava kupanje u ljetnjim mesecima.

U podnožju Jastrepca nalaze se brojni ljekoviti mineralni izvori, Ribarska Banja sa savremenim rehabilitacionim centrom, Lomnička „kisela voda“, Belovodski kiseljaci.

Dinarski rezervat biosfere

Svaki narod ima svoju svetu planinu: Grci - Olimp, srednjoevropski narodi Alpe, Japanci - Fudži. Hrvatska kultna planina, njena sveta gora, je Velebit. Među njegovim vrhovima je , kako legenda kaže, boravište dobrog duha Hrvata - Vile Velebita. Iako po visini zaostaje za ostalim hrvatskim planinama Dinarom, Kamešnicom i Biokovom,  ta planina je sastavni dio nacionalnog identiteta, simbol Hrvatske i jedan od elemenata njezine prepoznatljivosti u svjetskoj zajednici.

Velebit je najduža planina Dinarskog sistema. Proteže se u blago povijenom luku, smjera sjeverozapad - jugoistok, između prevoja Vratnik i doline Zrmanje, u dužini od 145 km. Masivno podnožje  planine je poprečno raščlanjeno prevojima, što je osnova uobičajne podjele planinskog niza na: sjeverni (između Vratnika i Velikog Alana), srednji (između Velikog Alana i Baških Oštarija), južni (između Oštarija i Malog Alana) i jugoistočni (između Malog Alana i doline gornje Zrmanje). Na zapadu je jasno omeđen Velebitskim kanalom Jadranskog mora, a na istoku ličko-gackom visoravni, između 425 i 600 metara nadmorske visine. Širina mu varira od oko 30 kilometara u sjevernom, do svega desetak kilometara vazdušne udaljenosti na južnom Velebitu. Uprkos glomaznom izgledu, njegov se planinski niz ne odlikuje naročitom visinom. Najviši, Vaganski vrh, doseže tek 1757 m.

Zbog specifičnih reljefnih, vegetacijskih i pejzažnih vrijednosti, pojedini uži dijelovi Velebita posebno su izdvojeni i obuhvaćeni odgovarajućim kategorijama zaštite. Godine 1949. u južnom dijelu planinskog niza osnovan je Nacionalni park "Paklenica" (102 km2), dok su najvrijedniji dijelovi sjevernog i srednjeg Velebita zaštićeni u kategoriji strogih i specijalnih rezervata. Nakon što je 1978. g. uvršten u svjetsku mrežu rezervata biosfere ("Program čovjek i biosfera", UNESCO), odlukom Hrvatskog sabora 1981. cijeli je Velebit proglašen nacionalnim parkom. Godine 1999. u sjevernom dijelu planinskog niza osnovan je Nacionalni park "Sjeverni Velebit" (109 km2), koji uključuje stroge rezervate Hajdučki i Rožanski kukovi, specijalni botanički rezervat Zavižan -

Balinovac - Zavižanska (Velika) Kosa, Velebitski botanički vrt u sjevernom, te specijalni rezervat šumske vegetacije Štirovača u srednjem Velebitu. S pravom Velebit danas nazivaju parkom nacionalnih parkova.

Prirodne znamenitosti Velebita upotpunjuju još i naučno i turistički najvrjedniji speleološki objekti u Hrvatskoj - Cerovačke pećine (južni Velebit) i Lukina jama (sjeverni Velebit) te mnoge manje špilje i jame, kao i niz značajnih geomorfoloških (Kiza, Tulove grede, kuk Stapina itd.) i hidroloških objekata (vrelo i tok Zrmanje itd.).

Posljednje morsko “utočište” zapadnog Balkana

Stari grad, uske ulice, stare zanatske radnje, slovenski/italijanski natpisi, istorijski i umjetnicki spomenici, mediteransko rastinje... mala pijaca na otvorenom, prodaja starih stvari na šetalištu koje izlazi na gradsku plažu....

Kafić na samom doku, za sve oni koji vole da popiju kafu i osmotre more prije nego što provjere temperaturu i ukus vode. Voda - kupališni dio oivičen je zaštitnom trakom koja ne dozvoljava neželjenim plutajucom objektima da vam pridju.

Iako je luka nedaleko od plaže, ne možete a da ne uživate u slanoj, plavoj vodi (uostalom svi oko vas se tako slatko brčkaju). Ipak, za one zabrinute, tuševi su odmah pored plaže, a plaža je šljunkovita - krupan šljunak (mali izazov za vaše pete). Ovo je zgodna prilika da oprobate svoje morske plasticne papuče.

Hrana - Ako ogladnite na svakom ćošku vas čeka ponuda, ali nemojte propustiti burek (pravi, fini uvijeni, ne odviše masan, ne odviše slan).

Ono što svakako poziva u Koper jeste veliki broj tržnih centara, pa se uzimajući u obzir zanemarljivu razdaljinu izmedju susjednih tržnih centara (dovoljno je preći ulicu) kupoholičarima mora nasmijati brk.

Naći ćete se u nedoumici da li ići lijevo ili desno (tržni centri ili stari grad / razgledanje / kupanje). Mislite da nije teško odabrati? Probajte, ali u Kopru..

Nemojte se iznenaditi ako vas prilikom posjete Kopru zadesi i neki veći koncert. Na trgu pored glavnog šetališta svakodnevno se organizuju koncerti i drugi dogadaji na otvorenom.

Nakon provedenog Koper-dana dobro je vidjeti Izolu, a  posebno zaliv Piran, tromeđu Slovenije, Hrvatske I Italije. Nameće se utisak se da bi idealan obilazak slovenske obale podrazumijevao provedena dva - tri dana u svakom od ovih malih mjesta, da bi to bila prava mjera.

Uvijek aktuelna destinacija

Ukoliko niste posjetili Ohrid evo novog izazova. Za one koji se sa nostalgijom sjećaju SFR Jugoslavije, vrijeme je za ponovno buđenje zaboravljenih emocija! Vrijeme je da se zapjevaju stare makedonske pesme uz nacionalnu makedonsku kuhinju i tikveško Roze. Priuštite sebi jedan novi i uvijek potrebani odušak, i uvjerite se da veze do skora bratskih naroda od Vardara pa do Triglava i dalje postoje.

Ohrid je grad u Republici Makedoniji, na sjeveroistočnoj obali Ohridskog Jezera i središte Ohridske arhiepiskopije. Ohridska opština se sastoji od grada Ohrida i još 28 sela koji zajedno imaju oko 55.000 stanovnika. Leži u dnu Ohridskog Polja, na osamljenoj vapnenačkoj hridi (792 m), koja rtasto zalazi i visoko se diže iznad Ohridskog Jezera (695 m). Po takvom položaju na hridi („vo hrid“, „o riđ“, „o hrid“) došlo je slovensko ime Ohrid. Narod ga najčešće zove Orid. Od 1980. godine su Ohrid i Ohridsko jezero na spisku svjetskih baština UNESKO-a. Jezero je smješteno u dubokoj i zatvorenoj kotlini. Sa svih strana, a posebno sa zapadne i istočne okružuju ga visoke planine. Na istoku je planina Galičica (2255 m), a na zapadu Mokra Planina i Jablanica (1945 m).

Za sve posjetioce pitanje koje se nameće je kako stići u Ohrid. Od Preševa do Ohrida putuje se 3 do 5 sati u zavisnosti od vremenskih uslova, iskustva vozača i automobila. Put je dobar, a ukoliko idete preko Skoplja i Mavrova, što je i bolja varijanta provjerite pneumatike.

Ohrid je pravi turistički gradić. Hiljade mladih i lijepih ljudi dolazi sa raznih strana da se provedu. Zanimljiva je kolčina energije akumulirana za provod u mlađim generacijama. U kafićima (Liquid, Nemo, Park) vlada opšte narodno veselje ne samo noću, već i ujutru, preko dana, poslije podne i tako u krug. Cijena pića u diskotekama se kreće od 80 do 120 denara (jedan euro je oko 60 denara). Mnogobrojni restorani sa tradicionalnom makedonskom kuhinjom i tikveškim vinom zadovoljiće i one sa najprobirljivijim ukusom.

Šoping je nezaobilazna aktivnost svakog putovana, a izbor autentičnih suvenira je izuzetno bogat. Pored karakterističnih suvenira sa detaljima Ohrida, povratak bez Ohridskog bisera prosto nema smisla.

Krstarenje Ohridskim jezerom je još jedan užitak koji sebi morate priuštiti. Bistra plava voda, mirna, zimi omeđena zaleđenim planinama, obasjana samo najupornijim zracima tiho šapuće svoje tajne. Na doku u centru Ohrida dvije jahte naimenično prihvataju grupe turista pa dopustite da vam Ohridsko jezero ispriča neke od svojih tajni.

Ada Bojana, Crna Gora

                                                    

Neum - pojas apsolutnog mira

Jadransko more na potezu Split-Dubrovnik je veličanstveno i čisto, a Bosna i Hercegovina ima tu 24 km svoje obale. More u neumskom zalivu je mirno, jer je zaliv zatvoren i zaštićen od otvorenog mora pelješkim poluostrvom. 


Neum je grad i jedini izlaz Bosne i Hercegovine na Jadransko more. Neum na moru je nov grad, iznikao na strmim obroncima zaliva Neum – Klek, u drugoj polovini prošlog stoljeća, tačnije izgradnjom Jadranske magistralne ceste 1965.
Grad je usmjeren na turizam i raspolaže sa preko 7.000 ležajeva. Hoteli su otvoreni tokom cijele godine. Svi veći hoteli nude ronjenje, parasailing, iznajmljivanje brodica i vodenih skutera. 
Sve cijene su niže nego u susjednoj Hrvatskoj, stoga nije na odmet u jeku sezone unaprijed rezervisati smještaj.

Stari Neum je udaljen 2 km od obale, a naziv Neum seže u davna vremena kad se 533. godine spominje naselje Neunense kao opština u blizini Popova.

U neumskom akvatorijumu se u marikulturama uzgajaju najkvalitetnije morske ribe (orada i zubatac) kao i školjke koje imaju zagarantovan plasman u mnogim restoranima.