Zadivljujuće i prokleto

"Čovjeka hvata jeza i strah gledajući surovi divlji izgled ove gorostasne planinske skupine."

Ovako je Jovan Cvijić, čuveni srpski naučnik opisao Prokletije, jednu od najvećih planinskih masiva na prostoru Balkanskog poluostrva, dodajući da je ova planina “najzamršenija, najnepristupačnija i najdivljija planinska skupina na Balkanskom poluostrvu, a poslije Alpa i u Evropi”.

Stupite li na tlo Prokletija, istog trena će se pred vama otvoriti vrata zapanjujuće ekoloske riznice. Ako imate dovoljno avanturistickog duha i spremni ste za izazove - Prokletije će vam ispuniti zelju!

Crnogorske Prokletije su samo manji dio ove posebne planinske skupine, između Dinarida i Šarskih planina, čiji se veći dio nalazi u Albaniji. Planinski vijenci se postepeno izdižu u pravcu jugozapad – sjeveroistok, sa oboda Zetsko-skadarske potoline i završavaju spletom najviših masiva Bogićevice, do prevoja Čakora i Rugova, u dužini oko 70 km, gdje se nalaze najviši planinski grebeni, Maja jezerce (2 694 m), na albanskoj teritoriji, Đeravica (2 656 m), na srbijanskoj i Bogićevica (2 358 m) na crnogorskoj teritoriji. Kontinuitet ovog moćnog visokoplaninskog sklopa geomorfoloski se nastavlja u pravcu sjevera nizom visokih planinskih vijenaca, preko Nedzinata (2 341 m), Čakora (2 046 m), Mokre planine (1 932 m), Hajle (2 403 m) i Mokre Gore (2 154 m).

Najmoćnija i najintezivnija glacijacija na Balkanu, ostavila je najdublje tragove glečerske erozije u obliku mnogobrojnih cirkova u kojima je zaostalo desetak manjih lednickih jezera i duboko urezanih valova. Jovan Cvijić je tvrdio da "ni u jednoj oblasti Balkanskog poluostrva glečeri nijesu ostavili tako duboke tragove svoje erozije kao u Prokletijama. To je poslije Alpa bila najglečernija planina u Evropi".

Tragovi glečerske aktivnosti, kao rijetka prirodna vrijednost predstavljaju izvanrednu estetsku atrakciju. Oštri nazubljeni grebeni, nepristupacni vrhovi, duboki cirkovi, strme, vertikalne litice, brojna izvoričta rijeka nisu pokvareni ljudskom rukom.

Polazna tačka za planinarske pohode Prokletijama je dolina Grbaja u kojoj se nalaze dva planinarska doma. U podnožju planina smještena su i živopisna mjesta: Plav i Gusinje. U blizini Gusinja nalaze se Ali pašini izvori na kojima se svake godine tradicionalno okupljaju Plavljani. Tom prilikom dođu da se podsjete na svoje korijene čak i ljudi iz Amerike, rodom Plavljani.

Izletničku metu predstavljaju mnogobrojna planinska jezera, a najpopularnija su: Plavsko, Ridsko I Visitorsko jezero.

Plavsko je najveće, Ridsko važi za jedno od najljepših planinskih jezera u Crnoj Gori i šire, a Visitorsko je naročito zanimljivo zbog plovećeg ostrva koje se formiralo na njegovoj površini. Legenda, koja je isprepletana sa istinom kaže da je ostrvo postalo od nekadašnjeg splava, kojeg su na jezeru napravili stočari da bi na njemu sklanjali svoja stada od divljih zvijeri. Kako je splav bio dobro nađubren, na njemu je izrasla bujna trava čijim se raspadanjem stvorio sloj tresavskog pokrivača debelog oko 80 cm pri obali.

Duže vrijeme je aktuelna inicijativa da se oblast Prokletija zastiti kao nacionalni park.

 

Polazna tačka za obilazak crnogorskog dijela prokletija je Plav, malo naselje na obali istoimenog jezera. Naselje se pominje u XIII vijeku pod nazivom Ribare i pripadalo je obližnjem manastiru Dečani koji je imao isključivo pravo ribolova na jezeru. Ribolov je i danas važan razlog posjete Plavu. Grad se nalazi na mjestu gde rijeka Lim ističe iz jezera što podrazumijeva da su vode bogate pastrmkom i mladicama. Kažu da je u njegovim vodama ulovljena mladica teška 41 kilogram. Od Plava, koji se nalazi na visini od 910 metara nad morem do skoro hiljadu metara višeg Ridskog jezera se može doći terenskim vozilom. Do nedavno je to bio granični pojas nepristupačan za posjetioce bez posebne dozvole. Ridsko jezero je prava oaza nedirnute prirode. Gorsko oko, okruženo stoljetnim stablima četinara koja padaju od vremena i tu ostaju. U jezeru se ogleda i visoka silueta Bogićevice koja je omiljeni cilj mnogih planinara.

Planinarima je obično mnogo zanimljivije da iz Plava krenu pored jezera uz reku Ljuču koja sa Prokletija donosi čistu planinsku vodu i kroz jezero je prosljeđuje Limu. Desetak kilometara uzvodno nalazi se Gusinje, malo mjesto na kraju puta. Nekada je tu vodio najkraći put do Podgorice, a Gusinje je bilo značajno mjesto. Za planinare i ljubitelje prirode Gusinje je mjesto koje obećava dobar provod. Dva kilometra od Gusinja, u prostranoj dolini su Alipašini izvori odakle kreće jedna od sastavnica Ljuče. Izvori sa vodenicom su sami po sebi vrlo zanimljivi ali mnogo je zanimljivija Grlja, mjesto gde vode poniru u bezdan. Kasnije rijeka ponovo izbija na površinu a na putu je obogaćuje izuzetan izvor Savino oko. Voda na dnu rječnog korita izbija iz dubine zemlje u jakom mlazu i lijepoj zelenkastoj rijeci daje kobaltno-plav preliv.

Bajkoliki predjeli svakim pređenim kilometrom zasjenjuju jedan drugi ali vrhunac nastaje kada uđete u pitomu dolinu Grbaje koju okružuju testerasti vrhovi Prokletija. Za hedoniste je cvijetna dolina sa malim jezerom kraj svakog izazova. Planinari napuštaju carstvo boja i zavlače se u ljuti kamenjar ka svome raju - Karanfilu.

Kad pomislite da su Prokletije izbacile sve adute pojavljuje se udolina Ropojana koja vas ostavi bez daha. Strani turisti koji posjete ovaj balkanski gorostas često zapitaju mještane “Zašto se ovaj kraj drži kao “proklet” a ovoliko je lijep”?, na šta se mjesšani blago nasmiju.